Scipeáil chuig ábhar
Ár músaeim

Cairt a dhéanamh céim ar chéim

Féach ar na céimeanna atá i gceist le cairt a dhéanamh agus uirlisí láimhe traidisiúnta á n-úsáid, mar a taifeadadh i samhradh na bliana 1972 le rothadóir James Kelliher Ghleann Fleisce, Co. Chiarraí.

Na seaftaí a chruthú

Tá na seaftaí ina dtaobhanna láidre den chairt. Sa ghrianghraf seo, tá James ag bearradh seafta le tua. ‘Baineadh amach’ na seaftaí nó marcáladh iad roimh an scamhadh. I ndiaidh a scafa, rinneadh na seaftaí a phlánáil agus a bhearradh.

Glais agus lataí

Thug plánáil agus bearradh na seaftaí cruth cruinn sainiúil dá gcuid foircinn. Nuair a bhí na seaftaí críochnaithe, phlánáil James na glais agus na lataí a ritheann trasna na seaftaí deighilte chun corp na tralaí a dhéanamh.

An chabhail a chur i gcruth cearnóige

Nuair a bhí na glais agus na lataí réidh, chearnaigh James corp na tralaí ag cinntiú go raibh na glais agus na lataí marcáilte go cruinn ar gach seafta sular gearradh amach na moirtísí (poill).

Na moirtísí a ghearradh

Ghearr James amach na moirtísí i ngach seafta le máilléad agus siséal. Ansin, bhí na seaftaí réidh do na lataí.

Cabhail na cairte a dhéanamh

Chun creatlach na cairte a chur le chéile, thiomáin James na lataí isteach sna poill moirtíse le cúl tua.

Cliathbhoscaí

Ag feistiú cliathbhoscaí ar lataí.

Ag teacht i gcruth

Nuair a cuireadh na píosaí den chairt a rinneadh ar bhonn indibhidiúil, thosaigh an chairt ag teacht i gcruth.

Ag teacht i gcruth

Níorbh mhór don chairt a bheith láidir mar fheithicil. Taispeántar creatlach na cairte anseo le seaftaí, lataí, cliathbhoscaí, glas tacair agus iompróir curtha le chéile. Ba iad na cliathbhoscaí an t-adhmad a cuireadh leis na tacair agus rith an t-iompróir suas lár na cairte. Chuir gach páirt le láidreacht na cairte.

An t-acastóir a chur leis

Ansin, bholtáil James an acastóir agus cásáil an acastóra ar an gcairt, lena a gcoinneofar na rothaí cairte in áit.

Na cláir adhmaid a dhéanamh

Feistíodh cláir urláir ar an gcairt agus cuireadh in áit iad. B’éigean dóibh freisin a bheith láidir go leor le meáchan lasta na tralaí a iompar.

Stoc rotha a dhéanamh

Bhain James úsáid as méar chun an stoc rotha a iompar sular gearradh amach na moirtísí le siséal. Bheadh na moirtísí i seilbh spócaí an rotha.

Na spócaí a dhéanamh

Agus na spócaí slán sa stoc, scar James foircinn gach cainte le siséal chun ligean dóibh luí isteach sna fiollaí. Is iad na fiollaí na codanna cuartha atá mar fhonsa seachtrach an rotha.

Na rothaí a dhéanamh

D’fheistigh James na fiollaí ar na spócaí le casúr. Tá dhá spóca feistithe i ngach fiolla.

An gabha dubh

Bhí roth na cairte asail bandáilte le fonsa iarainn ag an ngabha Martin Cusson. Thomhais Martin fad an iarainn a bhí ag teastáil tríd an roth a rolladh ar a feadh agus é a ghearradh amach tar éis rothlú amháin den roth.

Banda a chur ar an roth

Roth na cairte asail á bhandáil ag Martin Cusson. Barra scarbhála le haghaidh an ailt.

An cruth ciorclach a chruthú

Bhí an t-iarann tomhaiste lúbtha i gcruth garbh ciorclach ag an ngabha ach ní raibh sé réidh fós le feistiú ar an roth.

Ag tomhas

Thomhais Martin agus a phrintíseach, Gerry Cronin, an banda ciorclach le fad corda lena chinntiú go raibh sé ar an méid ceart don roth.

Ag feistiú

D'fhonn an banda a dhéanamh solúbtha lena fheistiú ar an roth, thóg Martin agus Gerry tine mhóna agus chearchaillí isteach ina lár agus chuir siad an fonsa iarainn ann.

Ag feistiú

Tógadh an banda téite go díreach ón tine agus d’fheistigh an beirt fhear timpeall an rotha é ag baint úsáid as uirlisí ar a dtugtar greamáin, lena ngreamaíodh an fonsa.

Ag fuarú agus ag teannadh

Chuirfeadh an miotal téite an roth adhmaid ar lasadh láithreach agus mar sin doirteadh uisce fuar ar an bhfonsa chun na lasracha a mhúchadh agus chun an fonsa a fhuarú agus a shrianadh go docht timpeall an rotha adhmaid.

Ag deisiú

Baineadh úsáid as ord chun fonsa an rotha a bhuaileadh ag pointí éagsúla mar ba ghá chun an banda a bhogadh níos faide go dtí taobh amháin nó taobh eile.

Rothaí na cairte a chríochnú

Lean James Kelliher leis an obair ar rothaí na cairte. Ag baint úsáid as tarathar, rinne sé poll sa stoc don bhosca, lenarb fhéidir na rothaí a fheistiú ar acastóir na cairte.

Ag péinteáil agus é réidh le húsáid

Agus na rothaí feistithe agus na stáplaí miotail don slabhra seoidire ceangailte, ba é an tasc deireanach a bhí ag James an cairt a phéinteáil agus bhí sé réidh le húsáid.

Féach ar thuilleadh inár ngailearaí ar líne, ‘Uirlisí agus Ceird’

Féach ar ghailearaí ar líne de na huirlisí láimhe traidisiúnta a úsáidtear sa phróiseas seo

Leigh Nios mo

Cláraigh dár nuachtlitir

Coinnigh suas chun dáta

Receive updates on the latest exhibitions

An Músaem Náisiúnta
na hÉireann

Ealaíona Maisiúla & Stair
Saol na Tuaithe
Stair an Dúlra
Seandálaíocht

Fógraí